Leidraad

Opschaalbaarheid door herhaalbaarheid

Om de doelstellingen in 2030 en 2050 te behalen is een schaalsprong nodig. Wat houdt opschaling voor een circulaire samenleving in? In de klassieke innovatietheorie is opschaling duidelijk: een innovatie wordt met succes (in de praktijk) getest, haalt middelen op voor de volgende stap en beweegt zich met extra financiering richting een groot bedrijf. Opschaling bereikt. Dat geldt voor veel circulaire ondernemers. Maar in een circulaire samenleving past óók een andere manier van groeien, het herhaalbaar maken van concepten. Dit zie je vooral bij circulaire businessmodellen die lokaal of regionaal ingebed moeten worden. Die werken met korte ketens en een lokale afzetmarkt. Denk bijvoorbeeld aan Rotterzwam, Ge-Zwam en de hopelijk tientallen die gaan volgen! Centraal staat dat het op één plek in de praktijk toepasbaar te maken en de knelpunten in het systeem aan te pakken, aanpassingen in beleid, regelgeving en financieringsvoorwaarden te doen ervoor zorgen dat andere ondernemers zullen volgen. Door de inzet van vernieuwers zorgen we ervoor dat herhaalbaarheid bereikt kan worden. MKB’ers zijn hiervoor essentieel.

Wat hebben we in 2022 gedaan

Het MKB is belangrijk voor de circulaire transitie, het is een grote groep met veel potentie. In deze fase zijn we gericht op bewustwording en kennisdeling. Om de geleerde lessen van vernieuwers te verspreiden zijn bredere netwerken nodig gericht op circulariteit. Als provincie ondersteunen we deze netwerken onder andere via de Regionale Netwerken Innovatie Zuid-Holland (RNIZ) regeling, die is dit jaar opengesteld met het thema circulair gericht op innovatieve netwerken, die zich grotendeels op ondernemers richten. In de afgelopen jaren hebben we samengewerkt met circulaire netwerken zoals Cirkelstad, Circulair West en BlueCity en nog vele anderen. Daar vinden programma’s plaats zoals ‘Samen Versnellen in het MKB’ van Cirkelstad. Ook wordt er samengewerkt met ondernemers en onderzoekers in ACCEZ. Daarnaast financiert de provincie CIRCO-tracks via de Circo Hub Zuid-Holland, hier worden MKB’ers geholpen om hun bedrijfsmodel circulair te maken. ls laatste heeft de provincie een tijdelijke kwartiermaker geworven gericht op het versterken van regionale samenwerking en versnellingskracht gericht op circulaire MBK-maakbedrijvigheid.

Een ode aan de twijfel

Het is tijd om werk te maken van de noodzakelijke circulaire transitie. Bij ACCEZ helpen we ondernemers met de ogen van de samenleving te kijken naar hun eigen activiteiten. Met een onderzoekende houding en met kennis. Door verbindingen te maken met, soms onwaarschijnlijke, partners. Door nieuwe kansen te ontdekken en daar nieuwe businesscases van te maken.

Tijdens onze speurtocht naar toekomstbestendige antwoorden mag twijfel gewoon bestaan, net als de onvermijdelijke weerstanden die we zullen onderzoeken, begrijpen en doorbreken. Samen hervinden we de ‘license to operate’ in de circulaire economie.

ACCEZ is een samenwerking tussen de provincie Zuid-Holland, TU Delft, Universiteit Leiden, Erasmus Universiteit Rotterdam, Wageningen University and Research en VNO-NCW West.

Wij zijn ACCEZ

www.accez.nl

Welke inzichten heeft dit gebracht

1. Er is geen circulaire visie voor het (brede)MKB

Het bestaande (brede)MKB omvat een groot gedeelte van ondernemend Zuid-Holland en is daarmee essentieel voor de transitie naar een circulaire samenleving. Het is een doelgroep voor wie circulariteit kansen én risico’s biedt. Er is brood te verdienen in de circulaire economie, maar een transitie betekent ook aanpassing. Bijvoorbeeld door nieuwe wet- en regelgeving. We zien dat het (brede)MKB nu achterloopt in de transitie. Er is nog geen visie hoe deze groep de omslag moet maken en wat daarvoor nodig is, bijvoorbeeld in kennis, belastingmaatregelen of financiële hulp. Dat maakt het (brede)MKB in heel Nederland kwetsbaar. Ze zijn nog niet in staat om zich voor te bereiden op wat komen gaat. Een visie op hoe circulariteit invloed heeft op het MKB en wat de overheid daarin kan betekenen is nodig. Een eerste aanzet wordt in IPO verband uitgewerkt in het spoor ‘Ondersteunen van het regionale bedrijfsleven in de CE transitie’ met een Actieplan in wording “Heel het MKB Circulair”. De omvang en het belang van MKB-Maakbedrijvigheid in Zuid-Holland is enorm. Zeker ook vanuit het perspectief van anders, efficiënter omgaan met grondstoffen, materialen, productieprocessen en verwaarden van (oude) onderdelen, machines, retourproducten. Vanuit eerdere verkenningen rondom de circulaire impact van smart manufacturing in samenwerking met TNO en andere provincies als Gelderland, Overijssel en Noord-Brabant zijn aanknopingspunten opgehaald voor een visie en bouwstenen voor een visie op MKB-maakbedrijvigheid en circulariteit.

2. Prikkels en hulp ontbreken

De meeste aandacht gaat uit naar vernieuwende partijen die de weg bereiden voor andere ondernemers. Instrumenten worden aangepast om deze partijen te ondersteunen in hun zoektocht, bijvoorbeeld met subsidies voor innovatieve MKB’ers. Voor de ‘gewone’ MKB’er is er nog weinig hulp. Er zijn beperkte financiële middelen om mee te werken in de transitie en een concreet handelingsperspectief ontbreekt vaak nog. Dat is ook niet vreemd, het is nog vroeg in de transitie en koplopers zijn nog aan het ontdekken wat werkt én wat niet werkt. Voor nu gaat het om het MKB te helpen met bewustwording en om een handelingsperspectief te ontdekken. Welke (on)mogelijkheden zijn er voor het eigen verdienmodel en bedrijfsvoering? Wat betekent het voor een klein sloopbedrijf? Kennis, opleiding en middelen zijn nodig om het MKB hierin te ondersteunen. De ervaringen van de koplopers moeten actief gedeeld worden en praktisch vertaald worden. Een mooi voorbeeld hiervan is het ‘het Nieuwe Nassen’ in Rotterdam.

3. Het aanspreekpunt voor MKB is nog niet toegerust om te ondersteunen

Er zijn diverse partijen die een rol spelen richting het (brede)MKB: circulaire netwerken, ontwikkelingsmaatschappijen, brancheorganisaties, accountants etc. Circulaire netwerken spelen een specifieke rol, daar werken MKB’ers samen die al interesse hebben in circulariteit. De grote groepen worden aangesproken door andere groepen zoals brancheorganisaties. Zijn ze klaar om hierop te adviseren? Het antwoord voor nu is helaas ‘nee’. Daar moet verandering in komen. Circulaire netwerken kunnen hierbij helpen. Bijvoorbeeld, rondom specifieke maakketens binnen de maritieme sector of op bedrijfsmodellen gericht op hergebruik, remanufacturing/refurbishment en product- as-a-service.