Leidraad

Circulair is een vliegwiel

De transitie naar een circulaire samenleving raakt (bijna) elke maatschappelijke opgave, van mobiliteit tot landbouw. De circulaire economie kan een relevante bijdrage leveren aan diverse maatschappelijke opgaven (ICER, 2022). Zo is de uitstoot van de productie van materialen voor dagelijks gebruik verantwoordelijk voor 45% van de totale CO2-uitstoot[1]. Circulaire oplossingen kunnen dus een essentiële bijdrage leveren aan de klimaatdoelen. Alleen wanneer circulair een ‘normaal’ onderdeel van al het werk van de overheid is, zal de transitie slagen. Daar zijn we nu nog niet. Circulair wordt nog niet altijd gezien als een onderwerp dat effect heeft op het dagelijks werken en voelt als een extra opgave. We zijn pas echt circulair bezig als dit gedachtegoed geïntegreerd is in het beleid van al deze thema’s. Daarom stelt het PBL en de SER dat circulair vraagt om een ‘kabinetsbrede aanpak’ en dat er meer aandacht moet komen voor het ‘dwarsdoorsnijdend karakter van circulair’ om het in ‘de haarvaten van andere beleidsterreinen te integreren’[2]. De boodschap is duidelijk, samenhangend beleid is cruciaal!

De productie van materialen zorgt voor wel 45% van de totale dagelijkse CO2-uitstoot

Wat hebben we in 2022 gedaan

Als provincie zetten we stappen in de integratie van circulair in onze bestaande thema’s. Naast een actieve aanpak vanuit de strategie Circulair Zuid-Holland, gericht op vernieuwersnetwerken en doorbraakprojecten, begint circulair ook in het blikveld van de provinciale organisatie te komen. Dit is zichtbaar gemaakt in de ‘Ambitieagenda Circulair’, die laat zien hoe de verschillende provinciale ambities werken aan circulariteit.

Wat voor de Rijksoverheid en provincie geldt, geldt ook voor gemeenten. Circulair moet ook daar doorwerken in alle relevante taken. Om gemeenten te ondersteunen is in 2022 het evenement ‘Het nieuwe normaal begint nu: circulair ga het gewoon doen!’ georganiseerd. Daarnaast wordt met gemeenten samengewerkt op verschillende onderwerpen, zoals circulair bouwen.

Circulariteit in het provinciehuis

In 2050 100% circulair zijn. Om dit doel te bereiken werken we samen toe naar een circulaire economie. We stimuleren en ondersteunen zoveel mogelijk circulaire activiteiten in onze provincie én we geven daarbij het goede voorbeeld. Zo hebben we bewust gekozen voor een renovatie van het hoofdgebouw van het provinciehuis, in plaats van nieuwbouw. Via deze video vertellen we meer over onze circulaire bedrijfsvoering.

Agenda circulair in provinciale opgaven

Circulariteit heeft invloed op (bijna) alles wat de provincie doet. Daarom is het ook belangrijk dat circulair een normaal onderdeel wordt van het werk bij de provincie. We zien breed in de organisatie, bij alle provinciale opgaven, en ook binnen ons College, een duidelijke kentering plaatsvinden. Een transitie van ‘we moeten circulair’ naar ‘we willen circulair’, gekoppeld aan de vraag ‘hoe dan?’ Dat is een belangrijke motor voor verandering. Om inzicht te geven in het ‘hoe dan’ is een agenda circulair in provinciale opgaven opgesteld. Hierin wordt weergeven welke raakvlakken de acht provinciale ambities hebben met circulair, welke activiteiten er al plaatsvinden én welke kansen er zijn voor de toekomst.

Ben je benieuwd naar agenda? Bekijk het interactief via de onderstaande link.

Klik hier

Welke inzichten heeft dit gebracht

1. Circulair als middel voor andere vraagstukken

Het kan soms overkomen alsof circulair een doel op zich is, maar dat is niet het geval. Circulair is en blijft een middel, een middel dat ook ingezet kan worden voor andere doelen. Bijvoorbeeld om klimaatdruk te verminderen, of voor voorzieningszekerheden van schaarse grondstoffen, om toepassingen te creëren en om te zorgen voor een toekomstbestendig Zuid-Holland. Maar het kan ook een bijdrage leveren aan doelen die eerder nog niet bekend waren, zoals het verminderen van de stikstofuitstoot of zorgen voor toekomstbestendige landbouw. Circulair kan een antwoord zijn voor allerlei vraagstukken, maar in de praktijk merken we op dat dit niet altijd vanzelfsprekend is. Het vraagt vaak om een ander perspectief op het vraagstuk. Circulariteit betekent zaken echt anders aanpakken. Het betekent andere keuzes maken en soms ook iets (lineairs) niet meer doen. In deze beginfase kost het tijd om nieuwe kennis en om handelingsperspectief te ontwikkelen. Waar buiten de organisaties een transitieaanpak leidend is, zal dit binnen de organisaties vooral een veranderaanpak zijn. Van eigenaarschap over het thema circulair bij één team, naar eigenaarschap bij alle medewerkers en het gehele bestuur. Dat is nodig om de transitie te laten slagen.

2. Twee gezichten voor de buitenwereld

In het provinciehuis zien we goede voorbeelden van provinciale medewerkers die met circulariteit aan de slag gaan in hun beleidsveld. Deze voorbeelden zijn ook terug te vinden in dit magazine. We zien in de provincie dat er veel goeds gebeurt, maar ook dat een groot deel van de organisatie zich nog bezighoudt met de lineaire economie. Er wordt bijvoorbeeld gestimuleerd om te komen tot een circulaire infrastructuur, maar in veel aanbestedingen is het nog geen vast onderdeel. Ondernemers zien een overheid die circulair stimuleert, maar er nog geen volledige aandacht aan geeft. Dat is in deze beginfase van de transitie onvermijdelijk, maar wel een aandachtspunt voor de toekomst. Eigenaarschap, kennis en vakmanschap voor circulair zal de komende jaren in het gehele takkenpakket van de provincie gaan groeien. Door te doen en te leren.

van de 52 gemeenten hebben circulariteit opgenomen in hun coalitieakkoord

3. De kwetsbaarheid van sectoraal werken

Net als binnen de provincie speelt het circulaire vraagstuk ook bij de gemeenten. Van de 52 gemeenten hebben 39 circulariteit opgenomen in hun coalitieakkoord. Bij de meesten is het een apart hoofdstuk, of is het bij duurzaamheid of economie gevoegd. De wijze waarop circulariteit gepositioneerd wordt heeft effect. Veel van de kleine gemeentes hebben vaak maar een medewerker die zich bezighoudt met circulariteit of zelfs duurzaamheid als geheel. Dat maakt de organisatie kwetsbaar. Hoe meer verschillende afdelingen zich bezighouden met circulariteit, hoe minder kwetsbaar dit de gemeentelijke ambitie maakt. Dit is een veranderingsproces wat elke gemeente door moet maken. De provincie ondersteunt hierin door gemeenten met elkaar te verbinden, kennis te delen en, waar nodig, bovenregionaal in projecten te ondersteunen. Daar blijven we mee doorgaan.