Leidraad

Daten verder dan de keten zorgt voor nieuwe bondgenoten

We bevinden ons voor een aantal onderwerpen, zoals biobased bouwen, in de volgende fase van de transitie. De eerste interventies zijn gedaan om de transitie te versnellen en de techniek is er al om het mogelijk te maken. De volgende fase is inbedding, verbreding en opschaling. We zien dat het meerwaarde heeft om verder te denken dan alleen de (productie)keten. Bijvoorbeeld met beleidsmakers of bankiers. De samenwerking met de gehele breedte van spelers zorgt voor nieuwe manieren van anders denken, doen en organiseren. Deze nieuwe vormen van samenwerkingen jagen vernieuwersnetwerken aan.

Wat hebben we in 2022 gedaan

In de afgelopen jaren zijn vernieuwersnetwerken gestart voor de thema’s: Biobased bouwen, Circulaire Zonnepanelen (Fair Solar Netwerk) en Natuurlijke Reststromen. Een verkenning voor herbruikbare bekers en maaltijdverpakkingen is gaande. Deze vernieuwersnetwerken worden begeleid door transitiebegeleiders. Dit zijn externe procesbegeleiders die het netwerk bij elkaar brengen, een gezamenlijk toekomstbeeld creëren en aan de slag gaan met het vormen van een transitieagenda met (doorbraak)projecten. Ben je benieuwd naar de netwerken? Meer hierover is te lezen in onderstaande interviews met deelnemers en transitiebegeleiders van de vernieuwersnetwerken Fair Solar Netwerk en Biobased Bouwen Zuid-Holland.

Fair solar netwerk: in gesprek met Robin Quax

Robin Quax is programmamanager hernieuwbare elektriciteit bij het Topconsortium voor Kennis en Innovatie Urban Energy (TKI UE), een partner van het Fair Solar Netwerk. “Wij houden ons bezig met het versnellen en opschalen van innovaties, op allerlei thema’s. Bedrijven en partijen benaderen ons en wij helpen ze verder om tot een project te komen, aansluiting te vinden met onze partners en ze op de mogelijkheden te wijzen voor eventuele subsidieregelingen."

Lees hier het hele verhaal

Biobased bouwen netwerk: in gesprek met transitiemaker Leonie van der Steen

Leonie van der Steen werkt inmiddels 12 jaar bij Squarewise, een bureau dat organisaties helpt met het versnellen van duurzame transities. Als transitiemaker biobased bouwen brengt zij de belangen van alle ketenpartijen in kaart en verenigt deze om tot een “egovrije & ecovriendelijke wereld” te komen. “Overheden, zoals de provincie, moeten toewerken naar een integrale visie, waarin circulair en biobased een belangrijke rol hebben.”

Lees hier het hele verhaal

Welke inzichten heeft dit gebracht

1. Ieder netwerk is uniek

In lijn met de transitieaanpak starten we vernieuwersnetwerken, ontwikkelen we een toekomstbeeld inclusief een transitieagenda en gaan we aan de slag met doorbraakprojecten. Dat is de theorie. De praktijk is anders. Elk netwerk is uniek, kent zijn eigen dynamiek, aanpak en accenten. Deelnemers zijn gezamenlijk eigenaar over wat nodig is om de transitie in hun sector te laten slagen. Voor zonnepanelen is dat anders dan bijvoorbeeld biobased bouwen. Zo zien we dat het ene netwerk een transitieagenda oplevert (biobased bouwen) en het andere netwerk een ambitiedocument (natuurlijke reststromen). Het ene netwerk profileert zich als kennisnetwerk (microplastics) en de ander als ‘doe-netwerk’ (natuurlijke reststromen).

Met het lanceren van een vernieuwersnetwerk ben je nog geen vitaal en zelfstandig netwerk. Als beweging kan je met elkaar veel bereiken, maar om elkaar te blijven opzoeken ten behoeve van kennisdeling, en (gezamenlijke) doorbraakprojecten zijn mensen nodig die daarin (met hulp) de kar willen trekken. Het Fair Solar Netwerk heeft daar bijvoorbeeld in 2022 actief bij stilgestaan.

Kortom, de theorie is een handvat maar geen in beton gegoten aanpak. We zien vooral dat het vormen van zo’n netwerk tijd kost. Het bijsturen in transities is een continu proces van plannen maken, acties en interventies inzetten, het effect monitoren en het bijsturen in beleid en instrumentarium. Dat vergt een lange adem en een lerende werkwijze die afhankelijk is van het netwerk.

2. Het juiste netwerk, maar is het ook het juiste tijdstip?

De provincie neemt het initiatief voor vernieuwersnetwerken wanneer er meerwaarde is voor de ondernemers en overheden in Zuid-Holland en we denken dat we als provincie meerwaarde kunnen genereren. Soms denken we meerwaarde te kunnen bieden met een netwerk, maar blijkt het te vroeg te zijn. Zo dachten we eerder dat er energie was om een vernieuwersnetwerk te starten voor kunststoffen in de glastuinbouw. Tijdens een plastic P>Act challenge bleek dat niet zo te zijn. Toch, nu een jaar later, begint er een netwerk te gloren. Ook voor de circulaire maakbedrijvigheid wordt gekeken of een netwerk van MKB’ers de transitie kan helpen versnellen, maar ook dit heeft nog ruimte nodig om te ontstaan.

3. Het provinciale schaalniveau is niet altijd passend

Als provincie zijn we een aanjager, maar aanjagen betekent ook loslaten. We zien dat vernieuwersnetwerken die op het niveau van Zuid-Holland meerwaarde hebben ook op nationaal niveau effect hebben. Bijvoorbeeld in de verbinding tussen de City Deal Circulair en Conceptueel Bouwen en het netwerk Biobased Bouwen Zuid-Holland. De praktijk van de één is voeding voor de ander. Maar soms moeten we ook loslaten, of als provincie een stap achteruit doen. Zo zien we dat het Fair Solar Netwerk steeds meer provincie overstijgend begint te worden. Een mooie ontwikkeling!