Ga er maar aan staan: miljoenen bestaande woningen voorzien van duurzame warmte, in een omgeving die vaak dichtbebouwd is en waar de ondergrond ook al helemaal vol zit met buizen, leidingen en kabels. Dat is de uitdaging waar de 52 Zuid-Hollandse gemeenten nu voor staan.
De meeste gemeenten hebben nu een warmtetransitie-visie opgeleverd, waarin staat wanneer en op welke manier de eerste wijken van het aardgas af gaan. Dat hangt af van de eigenschappen van een wijk: in welke periode zijn de huizen gebouwd, is er veel hoogbouw, zijn er warmtenetten, wordt er binnenkort gerenoveerd, enzovoort. Veel gemeenten maken een ‘buurtpaspoort’ om de eigenschappen van een wijk in kaart te brengen. 'Voor de wijken die de gemeente als eerste wijken heeft aangewezen om van het gas af te gaan, worden nu verder samen met de inwoners en partijen wijkuitvoeringsplannen gemaakt. Daarnaast moet de gemeente in de volgende versie van de Transitievisie Warmte de beoogde warmtevoorziening van de volgende wijken aangeven.
Warmte initiatieven in Zuid-Holland Een selectie van verschillende initiatieven in de provincie. Gemeenten kiezen voor verschillende bronnen en methodes.
Klik hier voor een grotere versie van de kaart
Knelpunten in de warmtetransitie
Uit de Transitievisies Warmte blijkt dat gemeenten heel verschillende bronnen kiezen, van aquathermie tot aardwarmte tot restwarmte. Zeker in stedelijke, dichtbebouwde omgevingen kiezen gemeenten vaak voor een collectieve oplossing (warmtenet). De wet Collectieve Warmtevoorziening zal naar verwachting een aantal zaken vastleggen, zoals de rolverdeling, transparante tarieven, eisen voor leveringszekerheid en verduurzaming.
De transitie naar duurzame verwarming voor bestaande wijken is vaak taaier dan gedacht. De grootste knelpunten die gemeenten noemen zijn:
- Wet- en regelgeving: de huidige warmtewet is niet toegesneden op de nieuwe warmtebronnen. Dat heeft bijvoorbeeld gevolgen voor draagvlak en betaalbaarheid, omdat de gasprijzen aan warmtenetten gekoppeld zijn.
- Financiering: de huidige financieringsmogelijkheden zijn te versnipperd, sluiten niet aan op de praktijk en de termijn is vaak te kort.
Wat doet de provincie?
Gemeenten staan voor een grote uitdaging bij de warmtetransitie in de gebouwde omgeving, maar worden ondersteund door de provincie.
- Ontwikkelt rekentools, handreikingen en afwegingskaders. Bekijk de tools die de provincie biedt
- Organiseert leerkringen, RES-talks en webinars om kennis over de warmtetransitie te delen.
- Ondersteunt de gemeenten via diverse Europese, landelijke en provinciale subsidies.
“In een 2-jarig project ontwikkelt de provincie blauwdrukken voor de gemeentelijke projectaanpak van de collectieve warmtevoorziening. Dit doen we door 12 wijkprojecten te ondersteunen met vervolgstappen. De kennis en kunde verspreiden we breed in leerkringen en webinformatie.”
Zuid-Holland telt nu 8 van deze proeftuinen:
- Stad aan het Haringvliet, Goeree Overflakkee
- Proeftuin Bouwlust/Vrederust Den Haag
- Proeftuin Kalkoven, Katwijk
- Proeftuin Palenstein, Zoetermeer
- Proeftuin Klapwijk, Pijnacker Rotterdam
- Proeftuin Pendrecht, Rotterdam
- Proeftuin Bospolder-Tussendijken, Rotterdam
- Proeftuin Sliedrecht Oost
Proeftuinen aardgasvrije wijken
Samen met gemeenten werken aan duurzame warmte
Project duurzame wijkwarmte (Project met steun EU)
9 Zuid-Hollandse gemeenten kunnen €3 miljoen inzetten om 10 woonwijken voor te bereiden op de overgang naar duurzame verwarming. De provincie is penvoerder. Door bundeling van projecten kon aan de eis van EU voldaan worden.
Het gaat om deze gemeenten: Alphen aan den Rijn, Den Haag, Gorinchem, Katwijk, Rijswijk, Rotterdam, Schiedam, Zoeterwoude en Zwijndrecht.
‘Wij willen de overgang aangrijpen voor een veel bredere aanpak om de wijk toekomstbestendig te maken’
Hoornes, Katwijk
Katwijk is één van de 9 gemeenten die deelnemen aan het project duurzame wijkwarmte. Wethouder Jacco Knape vertelt over de eerste lessen die geleerd zijn.
"Wij hebben 5 miljoen van het rijk gekregen om 500 huizen in de wijk ‘Hoornes’ van het aardgas af te halen”, vertelt Knape. “Wij willen die overgang aangrijpen voor een veel bredere aanpak om de wijk toekomstbestendig te maken. Want Hoornes is een wijk die wel een extra zetje kan gebruiken. Naast aardgasvrij hebben we het over isoleren, energie besparen en zonne-energie. Maar ook over veiligheid, het verenigingsleven en bewegen. De Europese Elena subsidie is bedoeld om de overgang naar aardgasvrije wijken goed te kunnen voorbereiden. Daarom kunnen we nu samen met de inwoners veel tijd besteden aan participatie en gezamenlijke toekomstplannen.”
Gildenwijk Gorinchem
Wethouder Eelke Kraaijeveld: “Met het akkoord van de gemeenteraad in februari 2021 is het mogelijk geworden om te starten met het warmtenet. Poort6 en HVC kunnen nu samen met Waterschap Rivierenland een toekomstbestendig warmtenet voor inwoners in de Gildenwijk gaan realiseren. Hierbij zijn nadrukkelijk de Provincie Zuid-Holland en Stedin betrokken. Ik ben heel blij dat alle partijen hebben aangegeven te willen komen tot een duurzame, maar vooral ook betrouwbare en betaalbare warmtelevering voor de woningen en gebouwen in de Gildenwijk. Met elkaar investeren we zo in een aardgasvrije toekomst voor de stad.”
Dit project wordt door de Provincie gesteund via het programma Kansen voor West
Kansen voor West is het samenwerkingsverband van de vier Randstadprovincies (Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland) en de vier grote steden Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht. Het programma wordt voor een belangrijk deel gefinancierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Het programma Kansen voor West 3 (2022-2027) is recent opengesteld. Via Kansen voor West 2 heeft de provincie ervoor gezorgd dat vijf warmteprojecten een investeringssubsidie toegekend hebben gekregen.
Projecten in Zuid-Holland:
- Nieuwe energie voor Groenoord, Schiedam
- Warmte uit oppervlaktewater in Walburg, Zwijndrecht
- Polanen Westland: aardgasvrije kassen voor 34 tuinders
- Mozartflat Delft: Bijna 200 appartementen worden verduurzaamd en warmtenet-ready’ gemaakt.