Gezonde leefomgeving
Een nieuwe kijk op ruimtelijk ontwerpen
Inwoners van de wijk Sterrenburg in Dordrecht weten niet beter of het verkeer raast door hun wijk, en zelfs dwars door hun park. Wat als je gezondheid leidend maakt in deze naoorlogse wijk? Dan blijkt een aantrekkelijke verbinding van wijkpark, winkelcentrum en station haalbaar, in combinatie met een verdubbeling van het aantal woningen en een boost aan levendige voorzieningen. Deze bijzondere bevinding kwam uit het ontwerpend onderzoek Gezonde Verstedelijking, dat ontwerpbureau PosadMaxwan deed in opdracht van de Provincie Zuid-Holland.
Volg groen en water
Het kan dus allebei: gezonder wonen én meer woonruimte. Hoe is dat mogelijk? ‘Dat begint met structuren in een wijk die niet zomaar te verleggen of veranderen zijn, zoals natuur en sociale netwerken,’ zegt Marianne Lefever, ontwerper bij PosadMaxwan. ‘Je moet bijvoorbeeld 30 jaar wachten voordat groen van waarde zich ontwikkeld heeft. Neem daarom als vertrekpunt wat er al is aan groen, en ook water natuurlijk. Nadat je die in kaart hebt gebracht, kijk je naar andere belangrijke uitgangspunten van positieve gezondheid, zoals voetgangers en fietsers voorop, lokaal eten en hechte gemeenschappen. Je ontwikkelt een wijk vanuit de laag die het langst nodig heeft zich te ontwikkelen.’ Dit noemen de onderzoekers ‘omgekeerd ontwerpen’. De crux is te zoeken naar locaties waar in de wijk al veel gezondheidsaspecten te benutten zijn.
Model: Omgekeerde driehoek van omgekeerd ontwerpen
Gezondheidsperspectief
Meer en eerder aandacht voor gezondheid hoeft volgens Lefever geen extra woningen te kosten. ‘Het ontwerpen vanuit gezondheid en het ecosysteem levert veel meer op dan gedacht,’ meent Lucas van der Velden, stedenbouwkundige bij de provincie Zuid-Holland. ‘Dit onderzoek laat zien dat bestaande wijken beter en gezonder worden terwijl toch substantieel wordt verdicht. Het doel is om ontwerpers en beleidsmakers concreet houvast te geven hoe je kan ontwerpen vanuit het gezondheidsperspectief op de schaal van wijk en stad.’
Nieuwe pilotwijken
De aanleiding voor het ontwerpend onderzoek is de ambitie om gezonde verstedelijking als thema mee te nemen in het NOVEX-gebied Zuidelijke Randstad. De uitkomsten geven vertrouwen: Naoorlogse wijken kunnen weer aantrekkelijk worden gemaakt door het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte, het toevoegen van woningen, werkplekken en wijkvoorzieningen en het inzetten op gezonde, leuke en levendige plekken. Zo worden ze wijken van de toekomst. Aan gemeenten dan ook de uitnodiging om deze gecombineerde aanpak samen verder te verdiepen en verbreden. In vijf pilotwijken toetsen we of de resultaten in Sterrenburg te repliceren zijn. Lees verderop in dit magazine over pilotwijk Ridderveld in Alphen aan den Rijn.
Een gezond Zuid-Holland maken we samen