DE TRANSITIEAANPAK
De transitie naar een maatschappij waar geen grondstoffen verloren gaan klinkt eenvoudig maar is complex. Het betekent een totaal andere manier van kijken, denken, werken en organiseren van de wereld zoals we die nu kennen. Daarom kiest de provincie Zuid-Holland voor een transitieaanpak. Deze helpt ons de complexiteit hanteerbaar te maken en al lerend de strategie Circulair Zuid-Holland verder in te vullen.
Centraal staat het vormen van een vernieuwersnetwerken, het opstellen van transitieagenda’s en het uitvoeren van doorbraakprojecten. Samen met de circulaire koplopers geven we hier sinds 2020 invulling aan, met resultaten om trots op te zijn! Van vernieuwersnetwerken in de zonne-industrie tot de groenverzamelaars zijn er nieuwe circulaire initiatieven in de provincie.
In de strategie ‘Circulair Zuid-Holland’ is gekozen voor vier transitiethema’s en vijfactielijnen. Als provincie werken wij aan deze transitie door samenwerking te stimuleren tussen ondernemers, onderzoekers, inwoners en overheden. Zo ontstaan circulaire producten en diensten, die uiteindelijk bijdragen aan een systeemverandering. Wij hebben hierbij verschillende rollen. We zijn opdrachtgever. Inspirator. Aanjager. Of de gids die de wegwijst. Deze rollen komen terug in al onze transitiethema’s: Bouw, Kunststoffen, Maakindustrie en Groene grondstoffen & voedsel.
De transitieaanpak
Hoe een maatschappij waar geen grondstoffen verloren gaan er uit gaat zien weten we nog niet. Dat moeten we samen met ondernemers, onderzoekers, ambtenaren en bestuurders gaan ontdekken. Wat we zien is dat ondernemers aanlopen tegen de grenzen van het huidige systeem, om dat op te lossen is systeemverandering nodig. Daarom staat in de uitvoering van de circulaire strategie onze transitieaanpak centraal. Deze helpt ons de complexiteit hanteerbaar te maken, systeemverandering te stimuleren en al lerend de toekomst vorm te geven.
We beginnen met de opzet van vernieuwersnetwerken rond thema’s waar energie is, urgentie gevoeld wordt en waar nog geen netwerk actief is. Een goed voorbeeld is zonnepanelen & circulariteit. Bij thema’s waar al een netwerk, samenwerkingsverband of programma bestaat, sluiten we actief aan. Samen met de koplopers vullen we de circulaire onderdelen in, zoals bij duurzame landbouw, Smart Manufacturing Industriële Toepassing Zuid-Holland (SMITZH-3), havenindustrieel complex en Greenports.
Vernieuwersnetwerken bestaan uit spelers die bezig zijn nieuwe waardenketens te vormen. Partijen die normaal niet met elkaar samenwerken zien de meerwaarde om dat nu wel te doen. Het gaat hierbij om bedrijven, overheden, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties.
Ondernemers die meedoen zijn vaak vernieuwende partijen, met een product of dienst welke een circulaire toekomst mogelijk maakt.
In het afgelopen jaar zijn drie vernieuwersnetwerken ontstaan: zon & circulair, natuurlijke reststromen en biobased bouwen.
“Crux is dat je een onafhankelijk iemand moet hebben die zegt: hier gaan we aan trekken, dit wordt de aanpak. Zo doen dat het geaccepteerd wordt door alle partijen en dat die stappen gaan zetten”
Rob Hamer, bestuurslid NWO / domein Bestuur ENW (exacte en natuurwetenschappen)
Voor zon & circulair en natuurlijke reststromen zijn transitieagenda’s gemaakt en projecten gelanceerd. Honderden partijen hebben meegedaan aan deze netwerken. De lijst van stakeholders in onze vernieuwersnetwerken die iets willen, kunnen én moeten met de circulaire economie is groeiende!
Van netwerkvorming naar doorbraakprojecten
Eerst maken we de basis op orde. Dit doen we met onderzoeken, netwerkanalyses, gesprekken en overleggen. Hierbij kijken we ook of en hoe de provincie meerwaarde kan bieden. Dan starten we het proces om een vernieuwersnetwerk op te zetten.
“Tijd van bloemen zaaien is voorbij, je moet circulair echt bij de kop gaan pakken. Het gaat nu om systeemprojecten en opschalingen. Voor die transitie heb je allerlei partijen in het veld nodig ”.
Ardi Dortmans, director of Science, Circular Economy and Environment, TNO
Dit doen we altijd met een transitiebegeleider van buiten, want de provincie is zelf ook deelnemer aan het netwerk. Met de mensen die geloven in de vernieuwing starten we het transitieteam als voorloper van het vernieuwersnetwerk.
In het netwerk worden bijeenkomsten georganiseerd om een vitaal netwerk te vormen, een toekomstbeeld te schetsen en te werken aan een transitieagenda.
Dan komt een belangrijk onderdeel: het doen in de praktijk met doorbraakprojecten. Bij doorbraakprojecten werken ondernemende koplopers (ondernemingen, kennisinstellingen, maatschappelijke organisatie, consumenten) samen aan een circulaire innovatie die zorgt voor een systeemverandering. Het zijn baanbrekende initiatieven die een fundamentele andere manier van doen, denken en organiseren in de praktijk uitproberen.
De koplopers werken met elkaar aan het doorbreken van huidige structuren die de circulaire economie belemmeren, benutten de kansen voor nieuwe verdienmodellen, zoeken nieuwe (coöperatieve) samenwerkingsverbanden en vereisen daarmee een andere kijk op bestaande praktijken en gedrag. Hiermee maken ze het onmogelijke of ondenkbare mogelijk, tastbaar en zichtbaar. Hiermee zijn ze radicaal anders dan gewone innovaties en hebben ze naast duurzame impact ook een maatschappelijke impact. Het zijn de iconen voor de nieuwe circulaire samenleving. In dit magazine vind je enkele praktijkvoorbeelden van ondernemers die met hun projecten werken aan een doorbraak in het systeem.
Dit lijkt een lineair proces, van voorbereiding tot uitvoering. In de praktijk is dat niet zo. Gelijktijdig worden al projecten ondersteund en uitgevoerd om meters te maken, en vaak ook om netwerken op te starten. Maar ook om van te leren, door het in de praktijk te doen zien we wat wel werkt en wat niet.
Sturing in transities
We leven in een tijd waar veel verandert. Denk aan energie, klimaat, landbouw maar ook grondstoffen en circulariteit. Kenmerkend aan veel van deze veranderingen is dat ze, los van allerlei nieuwe technieken, ook de manier waarop we leven en onze wereld organiseren fundamenteel beïnvloeden.
