Gezonde leefomgeving
Postieve gezondheid op de tekentafel
Toolkit biedt praktische handvatten
Neem plaats tegenover je gesprekspartner. Stel een vraag, en luister twee minuten met volle aandacht naar wat diegene tegen je zegt. Reageer niet, luister alleen maar. Varshini Lachman is gefascineerd door het grote effect van zo’n ogenschijnlijk eenvoudige oefening. Zij is beleidsadviseur gezonde leefomgeving bij de Provincie Zuid-Holland. Vanuit die rol droeg zij bij aan de ontwikkeling van de toolkit ‘Positieve Gezondheid op de tekentafel’. Die kwam tot stand dankzij een samenwerking tussen de provincie, het institute for Positive Health (iPH) en Adema Architecten. De luisteroefening is onderdeel van de training hierover, die Varshini zelf ook volgde. ‘Dit is een krachtige participatietool om echt te horen wat de behoeften en wensen zijn van iemand, zonder het voor de ander in te vullen.’
Gezondheid vertalen in een ruimtelijke visie
Want dat is een belangrijk principe van de toolkit: je maakt gebruik van de inzichten die inwoners zelf aandragen. Zij zijn immers de toekomstige gebruikers van dat gebied. Wat hebben zíj nodig om gezondere keuzes te maken? Kijk naar kansen en mogelijkheden. Zo kun je positieve gezondheid daadwerkelijk vertalen in ruimtelijke plannen.
Beweging in de wijk
‘Stel dat de ene bewoner aangeeft ontspanning nodig te hebben. De ander geeft aan een actieve leefstijl te wensen,’ legt Varshini uit aan de hand van een voorbeeld. ‘Beide personen zijn geholpen met een mooie, groene looproute door de wijk. Het brengt letterlijk en figuurlijk een beweging op gang. De toolkit helpt om tot een gedragen visie te komen die veilig, duurzaam en klimaatbestendig is,’ legt Varshini enthousiast uit. De toolkit is zowel getest in een situatie waarin je ‘from scratch’ begint, als in een gebied waar al bebouwing is.
Training voor overheidsorganisaties en maatschappelijke partners
De Provincie heeft inmiddels vier keer een training aangeboden aan overheidsorganisaties en maatschappelijke partners die hiermee verder willen. Varshini: ‘De toolkit werkt op alle schaalniveaus. Het is dan ook de bedoeling dat je de toolkit in de praktijk voor je laat werken. Het is geen strak keurslijf.’ De werkateliers in de toolkit zijn een manier om een gesprek op gang te brengen.
Ook Esther Vlasveld van GGD Haaglanden volgde de training. ‘In de training zaten we met veel professionals bij elkaar,’ vertelt ze. ‘Zij hebben vaak een idee over de leefomgeving vanuit hun eigen oogpunt. Dat kan bijvoorbeeld gaan over groen of voorzieningen. Ik ben heel benieuwd hoe deze toolkit met bewoners is toe te passen en of daar andere oplossingsrichtingen uitkomen.’
De Gaarden in Den Haag
Esther is als adviseur gezonde leefomgeving betrokken bij diverse projecten in de Haagse buurt De Gaarden. De komende jaren staat een grootschalige renovatie en herstructurering op de rol. De buurt is onderdeel van het Nationaal Programma Zuidwest (NPZW) dat als doel heeft dat de bewoners zich tegen 2040 net zo gezond voelen als de gemiddelde inwoners van Den Haag. Op initiatief van de GGD start een onderzoeksproject waarin wordt geëxperimenteerd met ‘placetesting’. Dat is samen met bewoners kleine veranderingen in de leefomgeving aanbrengen, die direct bijdragen aan de behoeften van de bewoners en invulling geven aan hun blik op een gezonde leefomgeving. Dit kan een fysieke aanpassing zijn, zoals een bankje bij de bushalte.
‘Maar ook het testen met programmering in een speeltuin past hierin, dit helpt ons te ontdekken hoe een plek ervaren wordt en welke fysieke aanpassingen nodig zijn om aantrekkelijker te zijn voor de bewoners. Deze praktijkgerichte vorm van onderzoeken met de buurt, zien wij als alternatieve invulling van de werkateliers,’ legt Esther uit. ‘Het voorbeeld van De Gaarden illustreert goed wat de bedoeling is van positieve gezondheid op de tekentafel, namelijk het verbinden van het fysieke en sociale domein,’ vindt Varshini.
Toolkit op meerdere manieren toepasbaar
Het project De Gaarden is één van de vier onderzoeksprojecten over gezonde leefomgeving binnen onze provincie, waarvoor ZonMW subsidie beschikbaar stelt. GGD Haaglanden droeg ook een evaluatieonderzoek aan in Den Haag Zuidwest, een kwetsbare wijk. Er wordt specifiek gezocht naar factoren die het gebruik van de projecten door de inwoners bevorderen of belemmeren. Met deze resultaten kunnen andere gemeenten later hun voordeel doen. Dan zijn er ook nog twee aanvragen van GGD Hollands Midden. De eerste gaat over de vraag of de beweegmogelijkheden in Boskoop Noord groen en aantrekkelijk genoeg zijn. Dezelfde GGD gaat met partners in Leiden aan de slag met de onderzoeksvraag hoe bewoners in kwetsbare wijken kunnen profiteren van groene interventies. Dit wordt nadrukkelijk samen met bewoners uitgezocht, in drie werksessies positieve gezondheid op de tekentafel.
Meer weten?
Ben jij ook enthousiast over de toolkit, en heb je een concrete onderzoeksvraag, in een concreet gebied? Neem conctact op met Varshini: vm.lachman@pzh.nl
Een gezond Zuid-Holland maken we samen