In gesprek over brede welvaart
Hoe voer je een goed gesprek over brede welvaart? En hoe kun je als beleidsmedewerker de effecten van beleid breder in beeld brengen? In een pilot vanuit de Agenda Brede Welvaart onderzochten Cultuur en Erfgoed-collega’s van de provincie Zuid-Holland precies deze vraagstukken met een bredewelvaartdialoog en bredewelvaartscan rond het thema Rijksmonumenten en Molens.
Een casus als startpunt
De pilotsessie richtte zich op de casus Huize Ivicke in Wassenaar, een rijksmonument dat al jaren symbool staat voor de spanning tussen behoud, gebruik en toekomstbestendigheid van cultureel erfgoed. Binnen de pilot gaat het niet zozeer om dit specifieke voorbeeld, maar over leren hoe je met een concrete casus het gesprek over brede welvaart kunt voeren. “Een bredewelvaartgesprek is en blijft al snel abstract,” vertelt een deelnemer. “Pas als je werkt met een casus waar spanning zit tussen waarden, zoals erfgoed versus natuur of leefbaarheid, wordt het gesprek echt concreet.”
Zo’n casus maakt het mogelijk om de uitgangspunten van brede welvaart, kwaliteit van leven hier en nu, later en elders, tastbaar te maken. Wat betekent behoud van erfgoed voor de kwaliteit van leven in de buurt? En wat betekent het voor toekomstige generaties of voor de natuur op deze plek?
Pas als je werkt met een casus waar spanning zit tussen waarden, zoals erfgoed versus natuur of leefbaarheid, wordt het gesprek echt concreet.
Samen leren, breder kijken
Aan de sessie namen negen collega’s deel uit verschillende teams: Cultuur en Erfgoed, Brede Welvaart, Participatie, Circulair, en samenwerkingspartners zoals het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Juist die diverse samenstelling maakte het gesprek waardevol. “Je komt de schuurpunten tegen tussen de verschillende domeinen,” zei een van de deelnemers. “Maar juist daar ontstaat de brede blik.”
Kennis- en adviesbureau PON & Telos begeleidde de sessie en lichtte hun instrumenten toe: de brede welvaartscan en de bredewelvaartdialoog. De bredewelvaartscan is een kwalitatieve onderzoeksmethode waarbij deelnemers inschatten hoe een project of maatregel bijdraagt aan de twaalf bredewelvaartthema’s, van gezondheid en cultuur tot milieu, veiligheid en sociale samenhang. Ze geven hier een score aan en voeren gezamenlijk het gesprek hierover.
Vervolgens werd de bredewelvaartdialoog ingezet: een interactieve werkvorm met een groot ‘dialoogzeil’ waarop de twaalf thema’s staan afgebeeld. Deelnemers bespraken met elkaar in korte rondes welke positieve of negatieve effecten de casus had op de brede welvaart. De impact schreven ze op post-its en konden ze bij de thema’s plakken. De sfeer was energiek en open. “Leuk om het zo uiteen te rafelen,” zei een van de deelnemers. “Het maakt je echt bewust van thema’s waar je normaal niet aan denkt.”
Je komt de schuurpunten tegen tussen de verschillende domeinen, maar juist daar ontstaat de brede blik.
Resultaten van de pilotsessie
De sessie heeft laten zien dat de combinatie van dialoog en de bredewelvaartscan helpt om het gesprek over brede welvaart concreter te maken. Zo worden spanningen zichtbaar tussen verschillende waarden, zoals erfgoedherstel versus natuurbehoud en economische kansen versus druk op de leefomgeving. De werkvorm stimuleert bewustwording, nuance en samenwerking. “Het helpt om je afwegingen bewuster te maken, wat neem je wel mee, en wat niet, en waarom?” zei een deelnemer.
De opbrengst is een visueel overzicht van de verwachte effecten van de casus op de twaalf bredewelvaartthema’s, met bijbehorende motivaties en verbeterpunten. Daarmee levert de pilot niet alleen inhoudelijke inzichten op, maar ook een nieuwe manier van denken en werken.
Deze inzichten sluiten ook aan bij het vastgestelde Beleidsperspectief Erfgoed en Cultuur 2025–2030, waarin de provincie aan de slag gaat met de bijdrage van cultuur en erfgoed aan brede welvaart. De lessen uit deze pilot helpen om die ambitie verder in de praktijk te brengen.
Bouwen aan een bredewelvaarttoolbox
De provincie werkt met dit soort pilots aan een ‘bredewelvaarttoolbox’: een verzameling instrumenten en werkvormen waarmee teams binnen de provincie brede welvaart kunnen toepassen in beleid en besluitvorming. De brede welvaartscan en -dialoog zijn daarin belangrijke bouwstenen.
De komende periode volgen nog twee sessies binnen het beleidsthema Cultuur en Erfgoed. De leerervaringen uit deze pilot worden daarin verder aangescherpt. Zo groeit de toolbox stap voor stap en groeit ook het vermogen van de provincie om te werken vanuit brede welvaart.